Tarcze, herby.. lub ich braki oraz słów kilka o stanach

Ostatnia aukcja Antykwariat Dawid Janas nie była wyjątkowa jeśli chodzi o liczebność półtoraków ale jeśli weźmiemy pod uwagę obecność rzadkich pozycji to można stwierdzić, że się udało. Na 10 wystawionych 3 z nich były bardzo ciekawe. Ja skupię się na jednej - tej 'najważniejszej' - a mianowicie na półtoraku z 1616 z okrągła tarczą:

Bądźmy szczerzy - powyższa moneta jest w okropnym stanie zachowania. Uszkodzenia krążka, nalot/brud, przetarcia uniemożliwiające w pełni odczytanie legendy. Na szczęście to co najistotniejsze widać w pełni. Na aukcji została opisana jako stan 3/3- ale ja mam co do tego zastrzeżenia. Nie od dziś wiadomo, że sprzedający wprowadzają swoje "klasyfikacje" co do stanu zachowania monet. Nie mówię tu konkretnie o ADJ tylko ogólnie. Nawet jak coś jest ogradowane - mówię tu o poważniejszych firmach amerykańskich, nie o naszych rodzimych "kogucikach"... - to sprzedający nieraz potrafią dodać swoje trzy grosze w stylu: "według nas nota zaniżona" etc. Stan menniczy wśród półtoraków jest na allegro normą. Aż dziw, że komuś chciało się pakować te monety do skrzyń, żeby po ~400 latach jego praprapraprapra(...)wnuki mogli te mennicze stany wystawiać na allegro ;)

Potem mamy bardzo ogólny stan II, który w sumie rzadko występuje... bo w znacznej większości monety są mennicze...

Na końcu mamy stan III, pod który podchodzi wszystko co nie jest mennicze i (rzadko) w stanie II.

Posiłkując się informacją na stronie NBP mamy poniżej zacytowaną definicję od stanu I do VII. Jaki stan według Was powinna mieć powyższa moneta? 

Polska skala zachowania monet została scharakteryzowana przez Edmunda Kopickiego w „Katalogu podstawowych typów monet i banknotów Polski oraz ziem historycznie z Polską związanych", tom IX, część 4, Warszawa 1989, s. 377-378. Nawiązuje ona do skali amerykańskiej. Jest nadal aktualna, jednak wymagała niewielkich korekt. Wykorzystane zostały także propozycje Jerzego Chałupskiego.

stan I - STAN MENNICZY (SM) – stan menniczy dotyczy monet, które nigdy nie były używane jako środek płatniczy i nie noszą żadnych śladów użytkowania. Nie mają żadnych defektów, zarysowań i śladów czyszczenia.

stan II – ZNAKOMITY (ZN) - dotyczy monet z nieznacznymi uszkodzeniami powstałymi w mennicy w trakcie produkcji lub w czasie transportu, mogą to być także monety przeznaczone do obiegu, lecz wycofane z niego przed pojawieniem się charakterystycznych wytarć lub zarysowań. Powinien być widoczny połysk stempla.

stan III - BARDZO PIĘKNY (BP) - dotyczy monet z nieznacznymi śladami zużycia w obiegu, lekkimi wytarciami wyższych partii reliefu, drobnymi rysami, małymi skaleczeniami brzegu monety.

stan IV - PIĘKNY (P) - dotyczy monet z dość znacznymi śladami zużycia, które nie mają jednak wpływu na czytelność konturów rysunku. Legendy powinny być w pełni czytelne.

stan V - BARDZO DOBRY (BD) - dotyczy monet z bardzo znacznym zużyciem. Pojedyncze litery legendy i niektóre detale rysunku nieczytelne. Nadal można określić monetę, jednak niektórych danych nie można już odczytać. Data może już nie być czytelna, bądź jej część. Znak mennicy może nie być już rozpoznawalny.

stan VI - DOBRY (DB) - dotyczy monet, na których znaczna część rysunku i legendy jest nieczytelna, nie można odczytać legendy (poza jej zarysem); Można określić monetę na podstawie doświadczenia i porównywania z literaturą przedmiotu, także wagi, średnicy, metalu oraz kontekstu znaleziska (w przypadku znalezisk archeologicznych).

stan VII - ZŁY – (Z) - dotyczy monet, których stan uniemożliwia ich jednoznaczną identyfikację.
Zaprezentowana skala jest uniwersalna i dotyczy monet od starożytności do współczesności.

No ale zostawmy to już... Jak to się mówi - widziały gały co brały i tego się trzymajmy. Pomimo kiepskiego stanu zachowania moneta poszła za przyzwoitą kwotę, ponieważ jest bardzo rzadka. Chodzi jak już wspomniałem o okrągłą tarczę na rewersie, w której umieszczony jest herb Awdaniec podskarbiego Stanisława Warszyckiego. Oczywiście R8 wg Kopickiego jest już nieaktualne. W handlu stwierdzono już większą liczbę tych monet niż szacowane 2-3. Co ciekawe rewers znany jest z kilku stempli, więc nie była to jednorazowa "wpadka" podobnie jak w opisywanym roczniku "1611".
Zamiast jednak gadać postanowiłem zrobić zbiorcze zestawienie wszystkich trzech tarcz występujących na półtorakach a mianowicie: herb wielkiego podskarbiego, herb Wazów oraz nominał na awersie (zazwyczaj) dla wszystkich mennic. 

Zdaję sobie sprawę, że w niektórych przypadkach będzie to dosyć nieczytelne z uwagi na rozmiar obrazka ale można np. poradzić sobie otwierając go w nowym oknie. Za namową pewnego półtorakowego influencera ;) Wilno i Rygę zamiast po bokach przerzuciłem na dół.

Przypomnienie, do kogo należały poszczególne herby z mojego wpisu publikowanego jeszcze na Monety Wazów:

Herby na rewersie pod jabłkiem (lub na awersie w przypadku półtoraków litewskich) należały do podskarbich: Awdaniec/Abdank– Stanisława Warszyckiego, lata 1614-1616 (A), Sas – Mikołaja Daniłowicza, lata 1616-1625 (B), Półkozic – Hermolausa Ligęzy, lata 1625-1627 (C), Wadwicz - Krzysztofa Naruszewicza, lata 1619-1620 (D).
Ponadto na półtorakach krakowskich z lat 1614-1618 na rewersie na końcu napisu umiejscowiony był znak nieznanego mincerza – potrójne haki (E). Na ryskich półtorakach z roku 1620 umieszczony był uproszczony herb Rygi – klucze (F) oraz niekiedy liszka - znak mincmistrza Ottona von Meppen (G).

Jest to - mam nadzieję - najbardziej kompletne zestawienie tarcz/herbów półtoraków Zygmunta III Wazy. Ma się rozumieć brałem tam pod uwagę czasami typ herbu  lub nawet jego braku (np. kropka w 1615) ale czasem trudno obrać "twardą" klasyfikację. Niektóre herby natomiast wystepują 2-krotnie jak w Rydze i Wilnie ale za to w innych miejscach... To jest moje, trochę subiektywne zestawienie :)
Jako ciekawostkę podam Wam jako przykład dwie monety Jana Kazimierza, które wybijają się poza powyższy schemat tym, że na awersie ani herb Wazów ani nominał 3 nie posiada tarczy:

Pozdrawiam