Na dole jest aktualizacja (vol 2) - jest to FAŁSZERSTWO na szkodę kolekcjonerów!
W skrócie: w 1627 roku decyzją sejmową zakazano wybijania drobnych nominałów z uwagi na ich deprecjację. Stan ten trwał niemal ćwierć wieku. Ale autorzy katalogów wykazują obecność np. półtoraków z datą >1627. Tłumaczą to m.in. nielegalnymi działaniami mennic, które wprowadzając do obiegu monetę wybijaną poniżej zaleceń ordynacji różnicę w srebrze zgarniają dla siebie. O ile w przypadku takich np. trojaków, które były wybijane w licznych mennicach takie zadanie byłoby logiczne i dochodowe z uwagi na utrudnione dotarcie do potencjalnego nieuczciwego zarządcy, to w przypadku półtoraków mamy do czynienia tylko i wyłącznie z mennicą w Bydgoszczy. Zatem, gdyby ktoś zechciał wybijać sobie dla własnego zysku półtoraki z datą 1628 czy 1629 szybko po wykryciu tego procederu zwiedzałby lochy. Czemu np. nie wybijać monet z datą nie 1628/9 a np. 1618/19? Jedyne co to trzeba by zmienić herb podskarbiego no i zmienić jedną liczbę daty. Dla ogarniętego rzemieślnika nie powinno to być trudne.
Ok, ale półtoraki z taką datą występują. Sęk w tym, że zdecydowana większość datowanych na 1628-9 monet to fałszerstwa z epoki na szkodę emitenta. Znacznie skromniejsza grupka to tzw. naśladownictwa/imitacje przypisane hetmanom, którzy wybijali w Ukrainie pieniądz popularny na tych terenach aby móc opłacać swoje wydatki. Teoretycznie monety te były wysokiej klasy jeśli chodzi o jakość wykonania, oraz musiały zawierać jakąś ilość srebra aby móc je puścić w obieg. Obecnie najpopularniejszymi naśladownictwami są "półtoraki" z 1625 roku, lecz znane są też z 1628 roku, które są imitacją nie wykazujących cech oryginalnych półtoraków. Co do 1629 roku póki co była cisza. Do teraz...
Dziś na aukcji NumEduX sprzedał się za niemałe pieniądze półtorak, który fałszerstwem ani naśladownictwem raczej nie jest:
 |
| Fot. Krzysztof Łukasik, NumEduX |
Czyli co, jednak bili po 1627 na lewo półtoraki? W teorii jest to dowód, że tak. Ale nie do końca. Aby taki proceder aby był opłacalny należałoby wybijać tego dużo. Oczywiście nie jest wykluczone, że tak było a monety z przestępstwa zebrano i przetopiono. Jednakże jak pisałem we wstępie raczej nie jest to przekonujące. Co nam pozostaje? Błąd mincerza.
Pisałem już o błędach w dacie i według (nie tylko) mnie ta moneta to efekt przekręcenia cyfry daty. Nie 1629 tylko 1626. Podobnie było zresztą w 1625, gdzie 5 albo leżała aby w końcu stanąć na głowie. I o ile pan Kopicki w 1625 bacznie przyglądał się ostatniej cyfrze daty to przegapił to np. w 1616, gdzie też mamy odmiany z 6 niemal leżącą poziomo.
Trywialny błąd i ponad 3500 zł za to. Cóż, sam licytowałem tę monetę i spodziewałem się wysokich lotów ale muszę przyznać, że ostatnia dwójka licytujących wysoko podniosła poprzeczkę. Niżej poszedł nawet półtorak litewski z 1619.
Na koniec jeszcze jedna sprawa - o ile jestem na 99% przekonany, że to wytwór oficjalnej mennicy z odwróconą 6 to jednak przypuszczam, że moneta mogła powstać w samej końcówce roku 1626 lub na początku 1627. Dlaczego?
- uszkodzenie puncy Z w Z4 w jabłku. Podobne uszkodzenia widziałem tylko w półtorakach z datą 1627.
- orły charakterystyczne dla rocznika 1627
Jednak rocznik ten nie jest raczej popularny i przyznam się, że nie zapisuję każdego zdjęcia z aukcji półtoraków 1626/7 więc moje cyfrowe archiwum jest stosunkowo ubogie.
AKTUALIZACJA
Pozwolę sobie umieścić tutaj komentarz Anonimowego. Pisząc powyższy tekst miałem zamiar zrobić podobną analizę ale sił po pracy nie starczyło. Więc uczynię to teraz. Najpierw komentarz:
"Hmm... Mi rzuca się w oko ta "Z"-ka w jabłkowym Z4. Nigdy nie widziałem Z zakończonej ogonkiem w polskich półtorakach, było to bardziej proste. W ryskich jest pewna strzelistość, ale też nie taka. Dodatkowo litery. Jakby obydwa "I" SIGIS były inne, tak samo jak cztery litery "O" na rewersie. Prosiłbym o komentarz."
Może najpierw pokażę co udało mi się wyszperać z mojego cyfrowego archiwum:
To po kolei:
* "Zetka" taka występuje (jak pisałem wyżej) tylko w 1627 roku. Wogóle jest ona jakaś dziwna. Na powyższym zdjęciu (pierwszy półtorak u góry od lewej - na niebieskim tle) widzimy, że górna belka jest "odseparowana" od dolnej skośnej (a właściwie krzywej!) i dolnej. Skośna i dolna stanowią całość. Kolejny półtorak (górny rząd, drugi od lewej) - dolna belka jest odseparowana od reszty. Kolejne dwa z tego rzędu - górna belka odseparowana od "dołu" za to skośna belka jest prosta. Itd. itp.
Trochę to wygląda jakby mincerz "dosztukowywał" jakieś resztki zużytych punc (gdzieniegdzie niemal pasuje tam nawet 7 z daty) aby wykonać powierzone mu zadanie ale jak najmniejszym kosztem (tworzenie nowej puncy Z).
* Jeśli chodzi o litery O czy I to ciężko cokolwiek na 100% stwierdzić. Proszę mieć na uwadze, ze tworząc stempel mincerz uderzał puncą mającą kilka milimetrów! Mógł ją lekko obrócić, uderzyć pod innym kątem, z inną siłą. Czynników jest dużo. Faktycznie, na zdjęciu z NumEduX wygląda trochę jakby użyte były inne punce O w MONE NO a inne w POLO. Możliwe, że były. Kto wie?
Już poza odpowiedzią na komentarz od Uważnego Czytelnika:
* Krzyż. To jest krzyż występujący tylko w 1627 roku:
Co myślicie?
AKTUALIZACJA vol 2
Jak pisałem - w swoim archiwum nie znalazłem monety z tego samego stempla, więc brzydkie myśli, które zalęgły mi się w głowie pozostawały tylko domysłami bez dowodów. Za to kolega Koch znalazł i teraz jest klops. Podobna sytuacja z przerobioną monetą była w przypadku orta z 1623 roku (ten sam wątek co w linku podanym wyżej)...
Jednak FAŁSZERSTWO:
Ten sam stempel, nie ma co do tego wątpliwości. Dziwny brud mający domyślnie uwiarygodnić monetę jest w tym przypadku środkiem maskującym usuniętą 7kę.
No cóż, nie oszukujmy się, wiadomym było, że prędzej czy później w końcu trafi się profesjonalne fałszerstwo półtoraka na szkodę kolekcjonerów.
Hmm... Mi rzuca się w oko ta "Z"-ka w jabłkowym Z4. Nigdy nie widziałem Z zakończonej ogonkiem w polskich półtorakach, było to bardziej proste. W ryskich jest pewna strzelistość, ale też nie taka. Dodatkowo litery. Jakby obydwa "I" SIGIS były inne, tak samo jak cztery litery "O" na rewersie. Prosiłbym o komentarz.
OdpowiedzUsuńPewności nie mam, ale chyba mam rocznik 1626 z jabłkiem takim, jak na tym 1629. Jak podesłać zdjęcie?
OdpowiedzUsuńPoproszę albo na poltorakiblog@gmail.com albo na PW na forum TPZN. Co do jabłka - jak wspominałem roczniki 162X są "masówką" i zbieranie ich zdjęć jest problematyczne. Przykładowo rocznik 1626 w moim archiwum to 740 plików (gdzie często awers i rewers są zapisane jako osobne pliki) a 1615 - 1046 plików...
UsuńDopiero teraz mam czas przy tym przysiąść.
OdpowiedzUsuń1) Bicie monet z datą 1629 jako taką (w roku 1629) uważam za niemożliwe. Nawet gdyby były bite to z datą wsteczną.
2) Ile razy przekonaliśmy się, że coś co myśleliśmy za niemożliwe okazało się, że jednak istnieje ? Ja tak miałem przynajmniej kilka razy. Przykłady ? Rok 1619 z jabłkiem z 1620. Półtorak SIG w 1622, korona występująca w 1618 - nagle pojawia się w roku 1620. Tak i w tym przypadku istnieje pewna możliwość, że istnieją monety z roku 1626 z takim jabłuszkiem, których nie znamy.
3) Zetka w jabłku - faktycznie zwykle jest bezszeryfowa, choć znane mi są egzemplarze z szeryfami. Nie tak mocno zaznaczonymi jak tu, ale jednak są.
4) Litery O. Zniekształcenie już wybitej litery może się pojawić przy zbyt bliskim nabiciu litery sąsiadującej. Widać to na naszym egzemplarzu w mONe i pOLo.
Podsumowując.
W rodowód z roku 1629 po prostu nie wierzę. Dla mnie moneta jest wynikiem błędu mincerza. Faktycznie jest bardzo prawdopodobne, że powstała w roku następnym w wyniku pomyłki z wyborem puncy. Widok puncy od strony trzymającego mincerza nie jest raczej taki jak z dołu. Jej kształt wyobrażam sobie jako zbliżony do trójkąta. Dla 6 szersza część jest z dołu, a dla 7 u góry. Tak więc biorąc złą puncę z 6 obrócił ją szerokim do góry. I mamy gotową 9.
Zdjęcie kol. Kocha nie jest dowodem na fałszerstwo, bo to nie ten sam egzemplarz. Z ortem było "łatwiej", bo w archiwach aukcyjnych znalazło się zdjęcie tego samego orta sprzed przeróbki. Nie ma pewności, czy ten półtorak 1627 przeszedł przez jakąkolwiek aukcję i zapisał się w archiwach. Na razie mamy tylko uprawdopodobnienie fałszerstwa. Rozstrzygną, albo zdjęcie zrobione przed przeróbką, albo badanie monety z datą 1629. Fakt, cechy tej monety powodują, że pomyłka rytownika (odwrócenie szóstki) jest bardzo mało prawdopodobna, ale czy niemożliwa?
OdpowiedzUsuńOwszem, nie mamy twardego dowodu jak w przypadku orta. Przejrzałem archiwum allegro, WCN, Onebid, Niemczyka. Nie znalazłem co specjalnie mnie nie dziwi bo jak wspominałem to jest masówka. Egzemplarz ten jakoś bardzo reprezentacyjny nie jest więc może pochodzić z jakiegoś lotu albo po prostu kupiony na bazarze i do fotografii oryginału nigdy nie dotrzemy.
UsuńJednakże znalezienie stempla, który jesteśmy w stanie przypisać do tego z 1629 bardzo zawęża nam zakres opcji, bo nie ma szansy, że mincerz w epoce przerobił stempel i zamiast 7 umieścił tam 9.