sobota, 19 kwietnia 2025

"Półtorak kolekcjonerski 1666 z Archaniołem"

W poprzednim wpisie przybliżyłem swoje preferencje odnośnie zbierania półtoraków. Nominał ten bity za czasów Jana Kazimierza nie wlicza się do mojego "must have". Ale, żeby oddać sprawiedliwość mam kilka jego półtoraków. M.in. dwie odmiany "bez tarczy" - Snopka i 3 na awersie. Kupiłem bo akurat się udało, nie, żeby mi jakoś specjalnie zależało. Ale ad rem. Całkiem niedawno zobaczyłem na aukcji TO:
https://onebid.pl/pl/monety-polska-jan-kazimierz-korona-poltorak-kolekcjonerski-1666-z-archaniolem/2768272

Pozwolę sobie przytoczyć tu parametry tej... "monety" jak i obszerny opis, który firma NUMISION nam zaserwowała:

Polska, Jan Kazimierz, Korona, półtorak kolekcjonerski 1666 z Archaniołem.

Srebro, 19,2 mm, 1,09 g.

Stan I-

Moneta przedstawia normalne elementy półtoraka koronnego Jana Kazimierza z 1666 roku z mennicy krakowskiej (np. https://onebid.pl/pl/monety-jan-ii-kazimierz-poltorak-1666-krakow-pol-rzadki/222822), poza herbem na awersie, gdzie pięciopolową tarczę herbową Polski, Litwy i Wazów zastępuje Archanioł z opuszczonym mieczem i pochwą w dłoniach, znany jako nowożytny herb województwa kijowskiego. Nie mają odpowiednika na znanym półtoraku również dwie woluty przy tarczy. Nie są znane żadne monety dzielnicowe Rzeczypospolitej Polskiej poza prowincjami i miastami mającymi wcześniejsze uprawnienia mennicze: Prusy Królewskie, Litwa, Gdańsk, Wschowa, Poznań, Elbląg, Toruń — lub zatwierdzone powszechnie znanymi aktami prawnymi: Ryga. Jedynym wyjątkiem jest Łobżenica, czyli prywatne prawo mennicze rodu Krotoskich, ale i w tym przypadku mamy mennictwo doskonale znane źródłom historycznym. Inflanckie mennictwo wojenne jest bowiem przykładem monety szczególnych okoliczności, również zresztą doskonale znanych ze źródeł historycznych. Nie było żadnych warunków prawnych ani politycznych, aby wybić monety z herbem województwa kijowskiego, i to w 1666 roku, kiedy projekt Unii Hadziackiej ostatecznie upadł. Nie są też znane żadne relacje, które by wspominały chociażby o projekcie takiego mennictwa. Szczególnym anachronizmem jest jeden szczegół: zwieńczenie tarczy z herbem województwa kijowskiego koroną królewską. Jak wiadomo, nawet tarcza z Pogonią Wielkiego Księstwa Litewskiego była wieńczona właściwą dla rangi czapką (mitrą) wielkoksiążęcą. Cała figura Archanioła została najpewniej skopiowana z herbarza Niesieckiego, wydania z 1839 roku. Naszym zdaniem moneta jest wytworem kolekcjonerskim, powstałym prawdopodobnie w XIX wieku. Nie można jej nazwać falsyfikatem, ponieważ nie naśladuje ona rzeczywistego typu, lecz jest twórczą (patriotyczną?) kreacją inspirowaną półtorakami Jana Kazimierza. Bardzo interesująca ciekawostka o dużych walorach estetycznych.

Są podane parametry, a szczerze ostatnio wśród aukcji to rzadkość. Ostatnio OneBid to jedna wielka hurtownia aukcji ale jakość "materiału"... hem... kupiłem sobie nowe dwa zegarki, a nie robiłem tego przez jakieś osiem lat - może tak to ujmijmy. Co do parametrów tego kolekcjonerskiego półtoraka - w tym konkretnym przypadku nie powiedzą one nam zbyt wiele. Dlaczego? Bo jak zauważono na Forum TPZN najprawdopodobniej materiałem było srebro z epoki, wielce prawdopodobne, że jakiś półtorak. Obstawiam, że jakiś z lat 20tych XVII wieku. Na szczęście firma dostarcza zdjęcia bardzo dużej rozdzielczości, więc każdy zainteresowany zobaczy, że w opisie poniekąd mają rację. Nie jest to twór z epoki, bo stempel jest "rzezany/cięty..." z ręki. Wszystkie trzy szóstki (Apage!) na rewersie - data jak i nominału są inne, litery N, nawet kwadraty służące za interpunkcję. Poza tym spójrzmy na herb Ślepowron. 



Za Wikipedią:

Barkiem prosto do góry podkowa stoi, na niej krzyż, na krzyżu Kruk czarny trochę wspięte do lotu mając skrzydła, w prawą tarczy obrócony, w pysku złoty pierścień trzymając, pole tarczy błękitne, podkowa biała, na hełmie nad koroną takiż kruk.

Złoty pierścień ma w dziobie. Ten po lewej zaś trzyma jakiegoś croissanta... tfu! Rogala

Jakby nie było - wytwór fantazyjny, na pewno nie XVII-wieczny. Pytanie tylko z jakiej epoki. Sprzedawca sugeruje XIX wiek. Ja takim optymistą bym nie był. 

Aha - "monetka" poszła za konkretną sumę (z młotkowym wyszło 2 880 PLN, poniżej zmieniło mi na Euro). 

https://onebid.pl/pl/monety-polska-jan-kazimierz-korona-poltorak-kolekcjonerski-1666-z-archaniolem/2768272

Już na 24h przed aukcją kwota stała powyżej tysiąca złotych. 

Skoro takie cuda mają wypływać na rynku numizmatycznym to ja może rozejrzę się za kolejnym zegarkiem. 

Ogólnopolskie Forum Numizmatyczne 2025 - cz. I. Pierwszy półtorak?

Jak ostatnio zapowiedziałem chciałbym omówić szerzej moje wystąpienie na Ogólnopolskim Forum Numizmatycznym, na którym miałem przyjemność w...